1969 dönemin Amerika büyükelçisi Robert William Komer. 10 yıla yakın Türkiye’de görev yapmış ODTÜ’de aracının yakılmasından bir süre sonra görevi sonlanan Amerikan büyükelçisi. Aracının ODTÜ öğrencileri tarafından yakıldığı bilinse de bu olay Öğrencilere birkaç beden büyük geleceğinden olayın perde arkası çok daha farklı. Konumuz Komer’in raporu olduğundan bu kısmı es geçiyorum.

O dönem büyükelçi Amerika’ya uyarı niteliğinde bir rapor yazar. Ki bu kendisinin büyükelçi sıfatıyla yazdığı son rapordur. Bu rapor o günlerden bu güne Türkiye’nin nasıl yönetildiğini, eğer farkına varılmaz ise ilerde nasıl yönetileceğini gözler önüne serdiğinden çok önemli bir vakadır. Kaynak resmi belge niteliği taşıdığından üzerinde çalışmam hiç kolay olmadı. Aradan geçen onca zamanda dikkate alındığında hiç kolay bi konu olmadığını anladım. Zor ve kısmi imkanlarla ulaştığım bilgileri toparlayıp sizlere aktarmaya çalışacağım.

 Robert şöyle der raporunda;

Türkiye Batı’dan yüzünü dönüp başka arayışlar içerisine girerse, son müttefikimizi kaybeder milli menfaatlerimiz tehlikeye düşer. Türkiye’de Amerika’nın güvenilirliği sorgulanmaya başlamış olup bu imajımızı düzeltmek anlamında yeni siyasi politikalar belirlemeli ve acilen uygulamaya koymalıyız. Özellikle Ankara’daki Amerika üssünü daha kıyı illere taşımalıyız (O dönem Ankara’da 20 bin Amerika askeri bulunmaktadır) Yani bu kadarda Türklerin gözüne sokmamalıyız demek istiyor. Amerikan askerlerinin yaptıklarını kademeli olarak Türk ordusuna eğitim ve teçhizat sağlayarak yaptırabiliriz diyor. Buradan çıkan sonuç şu Türkiye ne zaman başka arayışlar içerisine girse Ordu eliyle darbeler vasıtasıyla yönünü tekrar batıya dönmesinin sağlandığı görülüyor. 1972 yılından sonra Türkler kendi ayakları üzerinde durmaya başlayacaklar bu zamana kadar gerekli önlemleri acilen almalıyız diyor. Türkiye’deki siyasi aktörleri belirlemeli ve gerekli desteği vermeliyiz diyerek devam ediyor raporunda. Bu cümleden şunu kastediyor O dönemlerde CHP’nin başında İnönü gibi dev bir isim varken Ecevit’in getirilmesi. AP’ın başında Adnan Menderes varken Süleyman Demirel’in getirilmesini görüp, siyasetin nasıl şekillendirildiğini anlayabilirsiniz. Bu isimlerin Amerika eliyle iş başına geldiği açık. Darbelerin tamamının bunlara  hizmet ettiği de. Türkiye borçlanmalı muhtaç duruma düşmeli yönünü batında başka yerlere çevirmemeli der Komer raporunda. Kabaca Türkiye’nin ekseni kaymaya başladığından bahsediyor. Buna izin verilmemeli diyor ve dedikleri yapılıyorlar el altından. El altından çünkü bunu araştıran bilen  ve isyan edip baş kaldıran insanlar o ve ya bu şekilde ortadan kaldırılıyor Uğur Mumcu gibi… Eşref Bitlis gibi… bir çok faili meçhullerde olduğu gibi…

Aslında bunlar şehir efsanesi haline geldi. Amerika Türkiye ilişkileri dillere düştü herkesin bilip kimsenin bilmediği gerçek haline geldi. Yeri geldi Devleti yönetenler, yeri geldi ülkenin önde gelen sivilleri,  yeri geldi bizim sandığımız ama aslında bizden olmayan medya çanak tuttu hizmet etti bu oyuna.

Şimdi biliyoruz, görüyoruz, eskisi gibi değil anlıyoruz ancak yeterince baş kaldırıyor muyuz?

Bu oyunu bozuyor muyuz ?

Kılıcımızı kuşanıp, yeter artık deyip yola çıkarak çeliklenip geliyor muyuz ?

Sultan Fatih gibi atımızı denize sürüyor muyuz ?

Yoksa sessiz bir köşede oturup pusuyor muyuz ?

Hayri DEMİREL

hayridemirel07@gmail.com